#سلسله‌اطلاعات‌پژوهشی

کجا استناد کنیم?
⁉️پرسش‌ پرتکرار نویسندگان نوقلم

آیا حتی وقتی از تجارب و افکار شخصی خودمان داریم می‌نویسیم نیاز به استناد هست؟
 

بحث سرقت علمی به خودی خود دارای حساسیت و ظرافت‌های قانونی و اخلاقی است و همواره ابهامات و سؤالاتی در ذهن پژوهشگران ایجاد می‌کند. برای گوشزد، یادآوری و آموزش، پاسخ معدودی از ابهامات مشاهده شده در بین پژوهشگران و نویسندگان در ادامه آمده است.

- زمانی که نوشته‌ای را بازنویسی می‌کنیم و سپس نمی‌دانیم آیا الان صاحب نوشته هستیم یا خیر باید چگونه استناد کنیم؟

زمانی که به بازنویسی ایده و نوشتۀ دیگران می‌پردازیم حتی اگر اثری از کلمات صاحب نوشته نباشد، استناد به سخن صاحب اثر را نباید فراموش کرد. این پاسخ برگرفته از تعریف سرقت علمی است و در این تعریف، تصریح شده که استفادۀ بدون استناد از ایدۀ افراد هم، سرقت علمی محسوب می‌شود.

- آیا ترجمه و باز نشر اثر یک منتشرشده‌ به زبانی دیگر در مجله‌ای به زبان دیگر، درست است؟

بر اساس نمودارهای کوپ (کمیته بین‌المللی اخلاق نشر) انتشار تکراری غیراخلاقی نیست البته به شرط آنکه به صورت کاملاً واضح و شفاف این مسئله مشخص شده باشد و به اثر اصلی به وضوح استناد داده شود و اذعان شود که این اثر یک کار بکر و اصیل نیست بلکه بازانتشار است و بهتر است از ناشر یا سردبیر مجله اولیه، اجازه این کار اخذ شود. (1) لازم به ذکر است به طور کلی ترجمۀ اثر خود یا دیگران به زبان دیگر در مجله‌ای خارجی منوط به ذکر استناد و مطلع ساختن مجلۀ اول است.

- آیا حتی وقتی از تجارب و افکار شخصی خودمان داریم می‌نویسیم نیاز به استناد هست؟

خیر، مگر اینکه قبلاً در جایی مستند و منتشر شده باشد که باید به اثر خود استناد دهیم و اگر این کار را نکنیم مرتکب خودسرقتی علمی شده‌ایم.(2) دقت کنید که این‌جا داریم از «نوشتن» صحبت می‌کنیم. در سخنرانی‌ها و ارائه‌های شفاهی هم می‌توانیم به آثار منتشرشدۀ قبلی خودمان اشاره کنیم تا مشخص شود موضوعی که داریم دربارۀ آن صحبت می‌کنیم، موضوعی است که قبلاً در جایی دیگر، مطرح شده است.

- آیا کپی اطلاعات از یک دایره المعارف هم سرقت علمی محسوب می‌شود؟

برخی گمان می‌کنند که اطلاعات مطرح شده در دایره المعارف‌ها و فرهنگ‌ها و منابع مرجع، کلاً جزءدانش یا اطلاعات همگانی (Common Knowledge)محسوب می‌شود و استفاده از آن‌ها سرقت علمی نیست. درحالی که باید گفت این‌طور نیست و همۀ مطالب عنوان شده در منابع مذکور، جنبۀ دانش همگانی ندارند. هنگام استفاده از مطالب این منابع باید به مثابه سایر منابع رفتار کرد.(2) لازم به یادآوری است که هر چیزی که دانش همگانی محسوب شود نیاز به ذکر استناد ندارد. دانش یا اطلاعات همگانی به مواردی گفته می‌شود که جزء حقایق و واقعیت‌ها هستند و به وضوح قابل رؤیت‌اند مانند آبی بودن رنگ آسمان یا بسیاری موارد دیگر مانند نام رئیس جمهور کشور آمریکا یا اینکه قانون جاذبه را نیوتن کشف کرد. به این‌ نوع مطالب، دانش یا اطلاعات همگانی(Common Knowledgeیا Common Facts )  گفته می‌شود.