مدرسه علمیه ریحانه الرسول شلمزار

نتایج و پیامدهای قیام نوزدهم دی

قیام 19 دی به لحاظ نتایج و پیامدها از چند نظر شایان توجه است:
1- سازش شاه و کارتر و تو خالی بودن شعار فضای باز سیاسی شاه را به مردم نشان داد.
2- ثابت کرد که شاه از حرکت مذهبی – سیاسی به رهبری روحانیت و در رأس آن ها امام خمینی (قدس سره) بیش از هر حرکت سیاسی دیگر وحشت دارد.

3- آنچه را که رژیم از آن وحشت داشت، به تبع قیام نوزده دی به وقوع پیوست و حوزه های علمیه و روحانیت در خط امام (قدس سره) به حرکت در آمدند و زمینه ای فراهم گردید که نهضت در مسیر صحیح مبارزه قرار گیرد، و ترفندهای بعدی رژیم را نیز بی اثر کرد.

4- روشن شد که جریان حقوق بشر و فضای باز سیاسی، طلیعه ای برای میدان دادن به ملی گراها، لیبرال ها و … بوده و امریکا و رژیم شاه، عملاً در جذب مردم به سوی میانه روها موفقیتی نداشته اند و آنان هیچ پایگاهی در میان مردم ندارند.

5- متحجرین حوزه ها و کسانی که مروج جدایی دین از سیاست بودند و همواره درس و بحث و فقه و اصول و … را به مبارزه با شاه ترجیح می دادند، شکست خوردند و مردم نیز فهمیدند که باید سراغ چه کسانی بروند.
6- قیام 19 دی ماهیت رژیم ضد مردمی شاه را برای بسیاری آشکار کرد. از آن پس بود که شعار « مرگ بر شاه» شعار اصلی و تکیه کلام توده های انقلابی شد.

7- قیام 19 دی باعث تعمیق و مردمی شدن نهضت و شرکت توده های مذهبی، به ویژه جوانان گردید.
8- برخی از احزاب و جمعیت هایی که حرکت سیاسی خود را با اتکا به حقوق بشر کارتر و فضای باز سیاسی ایجاد شده، توسط شاه و در چهارچوب قانون اساسی شکل داده بودند، بتدریج از مردم جدا شدند و به دامن امریکا و غرب پناه بردند.

9- با قیام قم، آهنگ حرکت انقلاب به صورت «استراتژی چهلم ها» ی پشت سر هم، با صورت و محتوای کاملاً اسلامی شتاب فزاینده و گسترده تری به خود گرفت و رهبری امام (قدس سره) به عنوان نقش اصلی مبارزه با رژیم شاه ظاهر شد.

نتیجه گیری
قیام 19 دی قم، انقلاب اسلامی را وارد مرحله مهم و حساسی کرده بود. در اثر این قیام، زنجیره ای از حوادث و رویدادهای سرنوشت ساز و اثرگذار در سطح کشور پدید آمد؛ بطوریکه مبارزان و در رأس آنان امام (ره) بهتر و بیشتر از پیش از نتایج آن استفاده و روند پیچیده نهضت را به سمت پیروزی حتمی هدایت و رهبری کردند. اهمیت و جایگاه قیام 19 دی در این بود که اولا حرکت روبه پیش انقلاب را شتاب بخشید؛ ثانیاً خصلت اسلامی و مردمی نهضت امام خمینی را ثابت و عیان تر ساخت.

کشتار مردم قم در روز 19 دی و سرکوب شدید و خشن قیام عمومی در این شهر، باعث به اوج رسیدن اعتراضات و راهپیمایی ها در اغلب شهرهای ایران در روزهای بعد می شود. و از همین نقطه است که رژیم مقتدر و باثبات پهلوی دچار بحران عمیق و انقلاب می شود. قیام19 دی قم زمینه ها و علل و عوامل مختلفی دارد. هرچند تبعید امام به نجف و دوری ایشان از مرکز مبارزات اسلامی قم، ادامه نهضت اسلامی را با مشکل و مانع روبه رو ساخت ولی اندیشه مبارزه و مخالفت با رژیم پهلوی به عنوان یک نظام باطل و ظالم در روح و جان مردم باقی مانده بود.

از این رو دوام گفتمان مبارزه که حاصل اندیشه های سیاسی امام بود، زمینه اصلی قیام 19 دی محسوب می شود. علاوه بر این، دوره سخت اختناق و سرکوب نیز موجبات قیام را فراهم ساخت. درگذشت دکتر علی شریعتی، فضای بازسیاسی و مجموعه حوادث این دوره، شهادت آیت الله مصطفی خمینی و رهبری های امام خمینی و از همه مهمتر مقاله اهانت آمیز 17 دی 56، زمینه ها و عوامل مهم قیام 19 دی بوده است.

منبع : tasnimnews.com

سخنان آیت الله گلپایگانی (ره)

مردم و علما صبح روز هجدهم دی ماه به سمت منزل آیت الله گلپایگانی حرکت کردند. خیلی زود محوطه درونی و بیرونی منزل ایشان از جمعیت پر شد. آیت‏ اللّه‏ گلپایگانی با چهره‏ای غمگین و افسرده وارد می‏شوند. پس از این که ایشان آیه استرجاع (انا لله و انا الیه راجعون) را می‏خواند بغض مردم می‏ترکد و صدای گریه از هر سو بلند می‏شود .آیت ‏اللّه‏ گلپایگانی ادامه می دهند: «ما هم از وارد شدن این ضایعه بزرگ بر جامعه روحانیت و بر فقه و اجتهاد خبردار شدیم. این‏ها اشتباه می‏کنند ؛ این‏ها فکر نکنند، ما دیگر سکوت کرده ‏ایم و چیزی نخواهیم گفت و دست بر می‏داریم. این‏ها باید بدانند که اگر سر نیزه را حتی به زیر گلوی ما بگذارند، ما حرفمان را می‏زنیم».

سپس راهپیمایان، در مقابل منزل مرحوم علاّمه طباطبایی (قدس سره) تجمع کردند. اما به علت کسالت علامه، آیت الله محمد یزدی، به نمایندگی از طرف ایشان راجع به شخصیت امام خمینی (قدس سره) و مبارزات آن بزرگوار و محکومیت رژیم پهلوی در اهانت به امام (قدس سره) و روحانیت، سخنانی ایراد کرد.

تظاهر کنندگان، آن گاه در مقابل منزل و مدرسه ی آیت الله مکارم شیرازی تجمع کردند و ایشان طی سخنان فرمودند: «مسأله، مسأله ی هتاکی نسبت به آیت الله العظمی آقای خمینی نیست، این در واقع هتاکی به تمام مقدسات و به همه ی ماست … طلاب نباید از همدیگر جدا شوند و باید وحدت داشته باشند. اگر بناست زنده بمانیم، همه باید زنده بمانیم و اگر بناست بمیریم، همه باید بمیریم، جدایی بین ما نخواهد بود.» بعد از آن طلاب به منزل آیت الله وحید خراسانی رفتند. ایشان در اجتماع طلاب و تظاهرکنندگان، درباره مسأله ی آزادی زن و جایگاه آن در اجتماع از نظر اسلام سخنرانی کردند.

بازاریان قم با مشاهده حرکت حوزه ی علمیه به حمایت از آن تصمیم گرفتند که مغازه های خود را روز نوزدهم دی باز نکنند. روز نوزدهم دی، بازار تعطیل شد. سازمان اطلاعات و امنیت قم و شهربانی به کمک نیروهای کمکی که از تهران وارد شده بودند، در سطح شهر، به ویژه در حوالی مدارس علمیه و مرقد حضرت معصومه علیها السلام متمرکز شدند.

در مورد شهدا و مجروحان قیام 19 دی آمار دقیقی در دست نیست

اقشار مختلف مردم و طلاب در مقابل مدرسه ی خان و میدان آستانه تجمع کردند و باز راهپیمایی به سوی منازل بزرگان حوزه را آغاز نمودند. منزل اول، بیت آیت الله میرزا هاشم آملی (قدس سره) بود. وقتی تظاهرکنندگان به مقابل منزل ایشان رسیدند، آیت الله آملی طی سخنانی به بیان عظمت و شخصیت فوق العاده امام (قدس سره) پرداخت و هیأت حاکمه و رژیم پهلوی را مورد نفرت روحانیت و ملت قلمداد کرد.

ساواک قم طی گزارشی چنین می نویسد: « ساعت 10:30 صبح، بیش از 5000 نفر از طلبه های علوم دینی در مسجد اعظم اجتماع کردند و از آن جا به منزل چند تن از روحانیون رفتند و از آنان خواستند که از [امام] خمینی دفاع کنند.» نیروهای رژیم با آرایش ضد شورش، ماشین های آبپاش و نفربرهای نظامی در انتظار تجمع بعد از ظهر مردم قم بودند که مردم قصد راهپیمایی به سوی خیابان بیگدلی و منزل آیت الله نوری را داشتند.

بعد از تجمع مردم، آیت الله نوری طی سخنانی چنین گفت: « هرکجا نهضت قابل توجهی به وجود آمده، روحانیت راستین اسلام در پیشاپیش آن در حرکت بوده و رهبری نهضت به دست آنان هدایت می شد، روحانیت در حرکت جامعه نقش مؤثر و خلاّقی داشته است. مردم مسلمان، با روحانیتِ اصیل هستند. روحانیت اصیل با آیت الله العظمی آقای خمینی و در پشت سر ایشان است و مبارزه ی دستگاه طاغوتی با اسلام و رهبری آیت الله خمینی به جایی نخواهد رسید.»

پس از سخنان آیت الله نوری، انبوه جمعیت که به ده هزار نفر می رسید، راهپیمایی را آغاز، و می خواستند از طریق خیابان ساحلی به منازل آیات سلطانی طباطبایی و مشکینی بروند. اولین نشانه های درگیری به وسیله ی مأموران رژیم رخ داد. یکی از آن ها شیشه بانک صادرات را شکست و مأمور دیگری همان شیشه را با پاره آجر نشانه گرفت. همین بهانه کافی بود که اسلحه ها به طرف مردم نشانه گیری شود. با دستور فرمانده نیروهای امنیتی، تیراندازی شروع شد. با به زمین افتادن تعدادی از مردم، جمعیت در کوچه های اطراف پناه گرفتند. مردم با هر آنچه که به دست می آوردند، مقابل مأموران مسلح رژیم ایستادند. جنگ و گریز تا ساعاتی از شب ادامه یافت.

مجروحان به بیمارستان بزرگ شهر منتقل شدند و عده ای برای آگاهی از اوضاع مصدومین رو به روی بیمارستان اجتماع کردند. در این روز دست کم شش نفر شهید و ده ها تن زخمی شدند. مردم به خیابان‏های اطراف رفته، این شعار را سر می‏دادند «از جان خود گذشتیم، با خون خود نوشتیم، یا مرگ یا خمینی». این شعار زیبا در پایان آن روز غم‏انگیز، عشق بی کران مردم را به رهبر محبوب خویش نشان می‏داد. بعد از این حادثه، طلاب و علمای قم با انتشار اعلامیه ای ضمن محکوم کردن کشتار مردم بی دفاع، این سؤال را مطرح کردند که آیا فضای باز سیاسی به این معناست که اگر کسانی به مطالب غیر واقعی روزنامه اعتراض کنند، باید با گلوله پاسخ بگیرند؟
رژیم، شب بیستم دی ماه شهر را مملو از نیروهای امنیتی کرد و به نوعی در شهر حکومت نظامی اعمال کرد.

ماجرای «۱۹ دی» چیست؟

بسیاری از مردم، حادثه ۱۹ دی که به دنبال انتشار آن مقاله توهین‌آمیز احمد رشیدی مطلق در روزنامه اطلاعات آن روز نگاشته شد را به‌عنوان نقطه شروع انقلاب اسلامی یاد می‌کنند.

به گزارش ایسنا، روزنامه «رسالت» در ادامه نوشت: شاه که برای زیر سؤال بردن و بی‌اعتبار کردن مردی که از جنس خواستن بود و در آن زمان جلوتر از همه در مسیر مبارزه با رژیم شاهنشاهی خط‌شکنی می‌کرد، دست به انتشار آن مقاله زد اما در نهایت خود او بود که در میان چنان قیام مردمی گرفتار آمد که پایه‌های حکومتش را دچار لرزه‌ای بی‌سابقه کرد. فردای روز ۱۷ دی‌ماه ۵۶ اولین پس‌لرزه‌های انتشار این مقاله، ‌در شهر قم به وقوع پیوست. در این روز طلاب مدارس و حوزه علمیه، کلاس‌های درس خود را تعطیل کرده و در مسجد اعظم دست به تجمع زدند. اگرچه در این روز درگیری‌های پراکنده‌ای در برخی نقاط شهر قم روی داد اما حرکت اصلی مردم قم همزمان با روز ۱۹ دی‌ماه ۵۶ بود که در این روز بازار نیز علاوه بر دروس طلاب در حمایت از امام خمینی (ره) تعطیل شد.

صبح روز ۱۹ دی‌ماه جمعیت زیادی در مسجد اعظم تجمع کردند و سپس راهی منازل مراجع و آیات عظام شدند. جمعیت هرلحظه با شور و جوشش بیشتری راهی بیوت آیات عظام میرزا هاشم آملی، علامه طباطبایی، وحید خراسانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی و آیت‌الله مشکینی شدند و به سخنان آنان مبنی بر حمایت از امام خمینی (ره) گوش جان می‌سپردند.

تجمع و سخنرانی در دفتر آیات عظام تا بعدازظهر ادامه داشت، ‌اما درگیری بین مردم و عمال رژیم شاه از حدود عصر ۱۹ دی‌ماه و در زمانی که مأموران در یکی از میدان‌های شهر قم راه را بر مردم سد کردند، شروع و این درگیری و زدوخورد منجر به شهادت تعدادی از اهل قم شد. به دنبال شهادت جمعی از مردم قم و همزمان با چهلم این شهدا مردم تبریز نیز دست به تظاهرات زدند و در ادامه اربعین شهدای تبریز،‌ مردم یزد به پا خاستند و بعد از آن، اعتراض‌ها به جهرم، تهران، مشهد و سراسر کشور کشیده شد.

شاه بعد از قیام نوزدهم دی‌ماه دست به اقداماتی از جمله تبعید جمعی از شاگردان امام و کشتار مردم بی‌گناه در جای‌جای کشور زد اما این حرکت‌ها باعث شد تا هر چه بیشتر به دوران اضمحلال خود نزدیک شود.

بعد از قیام ۱۹ دی در قم، امام خمینی (ره) در واکنش به کشتار مردم قم در این روز، در پیامی این قیام را پرتوی از نهضت ۱۵ خرداد سال ۴۲ دانستند و گفتند: نهضت اخیر که پرتوی از نهضت ۱۵ خرداد است و شعاعش در سراسر کشور نورافکنده خود کوبندگی خاصی دارد که شاه را از خود بی‌خود کرده و او و دار و  دسته چاقوکشش را به تلاش مذبوحانه واداشته است. جنایات ۱۹ دی ۵۶ نقطه عطفی است به جنایات شاهانه ۱۵ خرداد، شاه خواست ضرب شستی به ملت مسلمان نشان دهد.

همچنین امام خمینی (ره) در ادامه پیام خود به مسلسل بستن مرکز تشیع و حوزه فقاهت اسلام در جوار مرقد پاک حضرت فاطمه معصومه (س) را در راستای تحکیم نوکری شاه با آمریکا می‌داند و درباره تظاهرات عمومی و تعطیلی سرتاسری دامنه‌دار و اظهار تنفر ملت از رژیم شاه می‌گوید: ملت با این کار ثابت کرد که شاه را نمی‌خواهد و از او و خاندانش بیزار است و بیان می‌کند که این رفراندوم طبیعی در حقیقت خلع او از سلطنت غاصبانه و  جابرانه است.

پس از انتشار مقاله موهن «ایران و استعمار سرخ و سیاه» به قلم احمد رشیدی مطلق در روزنامه اطلاعات، قیام تاریخی و حماسه ماندگار نوزده دی مردم قم، سرفصل نابودی رژیم طاغوت شد و کمتر از چهارصد روز پس‌ از آن طومار رژیم منحوس ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی برای همیشه درهم‌پیچیده شد.

امام راحل که دوران تبعید در نجف اشرف را می‌گذراندند، حدود دو هفته پس از قیام مردم قم در روز دوم بهمن ۵۶، طی پیام مهمی خطاب به ملت ایران با اشاره به دو قیام تاریخ‌ساز پانزده خرداد ۴۲ و نوزده دی ۵۶ که هر دو در ماه محرم اتفاق افتادند، ایام عزاداری سالار شهیدان (ع) را فصل سازندگی و موعد کوبندگی طاغوت برشمردند و دستاوردهای نهضت حسینی را سرلوحه تعالیم اسلامی برای همه ملت‌ها تا آخر دانستند.

برای بررسی بیشتر این موضوع با سید کمال سجادی، سخنگوی جبهه پیروان خط امام و رهبری گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

قیام خونین ۱۹ دی آتش انقلاب را در دل مردم شعله‌ور ساخت

وی اظهار کرد: «به‌موجب تداوم انتشار مقالات توهین‌آمیز رژیم پهلوی علیه روحانیت به‌ویژه مقاله توهین‌آمیز احمد رشیدی مطلق در روزنامه اطلاعات علیه حضرت آیت‌الله خمینی (ره) خشم مردم برانگیخته شد. در میان شهرهای کشور، قم مرکز شروع اعتراضات بود چراکه به‌عنوان بیت فقه و فقهای کشور تمامی جنبش‌های انقلاب از این شهر نشئت می‌گرفت و علمای اسلام و روحانیت نسبت به ظلم و ستم رژیم پهلوی همواره مواضع سختی داشتند.»

وی افزود: «پیش از قیام خونین مردم قم در ۱۹ دی، رژیم پهلوی همواره رفتارهای ضد مردمی و ظالمانه‌ای را از خود بروز می‌داد و برای شهر قم و مردمانش بیش از سایر شهرها محدودیت قائل می‌شد. شهر قم محل زندگی طلاب و فضلای انقلاب اسلامی بود و به همین خاطر بارها در آن کشتار نیز رخ‌ داده بود.»

سجادی تصریح کرد: «محدودیت‌ها، کشتار و رفتارهای ظالمانه نسبت به مردم قم موجب شد تا خشم مردم برانگیخته و در نهایت پیام قیام آنها در سراسر ایران منتشر شود. در این میان رفتارهای ضد مردمی رژیم پهلوی همچنان ادامه داشت و در سایر مناطق همچون تهران و مشهد نیز امتداد یافته بود.»

سخنگوی جبهه پیروان خط امام و رهبری همچنین خاطرنشان کرد: «گسترش پیام قیام مردم قم در سایر شهرها و خشم بسیار رژیم پهلوی موجب شد تا جنبش و آتش انقلاب در مردم شعله‌ور شود و کنش‌ آنها افزایش یابد. مردم مفهوم انقلاب و پیام‌های آن را به‌خوبی درک کرده بودند و با تمام توان خود رژیم پهلوی را تحت‌فشار قرار می‌دادند. هر آنقدر که فشار مردم افزایش می‌یافت، عکس‌العمل رژیم شاه نیز سنگین‌تر و با خشم بیشتر بروز می‌یافت.»

او یادآور شد: «در سالروز قیام خونین مردم قم تجلیل‌های فراوانی شده است زیرا مردم قم، به‌ویژه جامعه مدرسین حوزه علمیه با الهام از پیام‌های حضرت امام خمینی (ره) نقش راهبری داشتند و موجب پیروزی انقلاب اسلامی شدند.»

قم، مرکزیت فقه و پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی

وی با بیان اینکه در جامعه امروز نیز نقش شهر قم و مردمانش همانند سابق پررنگ است و هیچ کاهش نیافته است، گفت: «در شرایط حال حاضر حوزه‌های فعال و مراکز مطالعاتی فعال در قم نقش اتاق فکر انقلاب اسلامی را دارند و با گفتمان اسلامی خود برنامه‌ریزی درست و تصمیمات مناسب را اخذ می‌کنند. امروز دانشگاه جامعه‌المصطفی از فضای فقاهت قم تغذیه می‌کند و عالمان دانایی را پرورش می‌دهد. به طورحتم چنین مرکزی می‌تواند نقش بسیار مؤثری را در گفتمان اسلامی‌ حال حاضر از جمله بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی داشته باشد.»

سخنگوی جبهه پیروان خط امام و رهبری در پایان این گفت‌وگو بیان کرد: «سالروز قیام مردم خونین قم در ۱۹ دی یادآوری می‌کند که همواره با نگاهی ویژه، آنچه را که در این شهر منتشر می‌شود دنبال و بازنشر کنیم چراکه این شهر هنوز به‌عنوان یکی از مراکز انقلاب، فعال و به دنبال پیشبرد اهداف انقلاب است.»

www.isna.ir/